پانکراس (لوزالمعده) چیست؟

ارگانی است که پشت معده قرار دارد. وطیفۀ پانکراس ترشح هورمون و همچنین شیره های گوارشی برای کمک به هضم غذا می باشد.

لوزالمعده انسولین و هورمون‌های دیگر را تولید می‌کند. این هورمون‌ها وارد جریان خون شده و در تمام بدن منتشر می‌شوند. آنها برای مصرف و ذخیره‌سازی انرژی ناشی از ‌غذاها به بدن کمک می‌کنند. به‌عنوان مثال انسولین به کنترل میزان قند خون کمک می‌کند.

علاوه براین، لوزالمعده تولید‌کنندۀ شیرۀ لوزالمعده است، که حاوی آنزیم‌هایی است که به هضم غذا کمک می‌کنند. لوزالمعده شیره‌ها را به درون مجموعه‌ای از مجراهایی که به مجاری صفراوی مشترک منتهی می‌شوند آزاد می‌کند. مواد درون مجاری صفراوی مشترک، وارد دوازدهه که بخش اولیۀ رودۀ کوچک است تخلیه می‌شود.

سرطان لوزالمعده یا سرطان پانکراس (Pancreatic cancer)

زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های درون غدهٔ لوزالمعده، به صورت خارج از کنترلی شروع به تکثیر می‌کنند و یک توده تشکیل می‌دهند. این سلول‌های سرطانی توانایی حمله به دیگر بخش‌های بدن را دارند.چند نوع سرطان پانکراس وجود دارد. رایج‌ترین نوع که آدنوکارسینوم پانکراس نام دارد، %۸۵ موارد را شامل می‌شود. این آدنوکارسینوم از بخشی از پانکراس شروع می‌کنند که مسئول ساخت آنزیم‌های گوارشی است.

یک تا دو مورد از میان صد مورد سرطان پانکراس تومورهای نورواندوکرین هستند که از سلول‌های تولیدکنندهٔ هورمون پانکراس به وجود می‌آیند. در کل، میزان تهاجمی بودن این تومورها کمتر است.

علائم رایج‌ترین نوع سرطان پانکراس شامل این موارد است: زردی پوست، درد شکم یا درد کمر، کاهش وزن بدون دلیل، کم رنگی مدفوع، ادرار تیره و بی اشتهایی. معمولاً در مراحل اولیهٔ بیماری، علائمی وجود ندارد و نشانه هایی شاخص بیماری که بتوانند ما را به سرطان پانکراس مشکوک کنند، معمولاً زمانی بروز پیدا می‌کنند که بیماری به مرحلهٔ پیشرفتهٔ خود رسیده است. تا زمانی که سرطان پانکراس تشخیص داده شود، معمولاً بیماری به نقاط دیگر بدن نیز گسترش یافته است.

استعمال دخانیات: ۳۰ درصد از موارد سرطان به کشیدن سیگار مرتبط است.

• چاقی
• ورزش نکردن به صورت منظم
• خوردن میوه و سبزیجات کم
• خوردن غذاهای سرشار ازچربی
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی
• ابتلا به دیابت
• کار کردن با آفت کش ها و مواد شیمیایی
• داشتن التهاب پانکراس شدید
• آسیب دیدگی شدید کبد

هرسال بیشتر از 42000 آمریکایی به سرطان پانکراس مبتلا می شوند، بین تمام سرطان ها، این سرطان چهارمین عامل مرگ های ناشی از سرطان در آمریکا می باشد. دو نوع سرطانی که روی پانکراس اثر می گذارند عبارتند از :

• شایع ترین سرطان، سرطان قسمت برون ریز پانکراس( اگزوکرین)Exocrine pancreas/ است که از مجاری پانکراس نشئت می گیرد. به این نوعِ سرطان پانکراس، آدنوکارسینومای پانکراس (Pancreatic adenocarcinoma) می گویند.

• نوع دیگر سرطان، از گروهی از تومورها با منشأ سلول های سازندۀ هورمون هایی مثل انسولین تشکیل می شود. این تومور ها، تومورهای درون ریز پانکراس (Pancreatic endocrine tumors) نام دارند.
  بیشتر افراد مبتلا به سرطان پانکراس، دچار علائمی مانند درد، کاهش وزن به همراه یا بدون یرقان(زردی پوست) می شوند.

• درد

در بیشتر این افراد وجود دارد. معمولاً از قسمت فوقانی شکم به صورت یک درد مبهم شروع می شود و به سمت کمر واطراف آن انتشار می یابد. درد مداوم نیست و می تواند بعد از خوردن غذا  شدید تر شود.

• کاهش وزن

بعضی از افراد به خاطر بی اشتهایی، احساس سیری بعد از خوردن مقدار بسیار کمی غذا یا اسهال وزنشان کم می شود. هم چنین مدفوع به خاطر وجود چربی های هضم نشده رقیق و چرب به نظر می رسد.

• یرقان

باعث زرد شدن رنگ پوست و چشم می شود. مدفوع رنگ قهوه ای طبیعی خود را ندارد و در عوض به رنگ خاکستری در می آید. زردی در نتیجۀ انسداد جریان صفرا از کیسۀ صفرا به روده – جایی که صفرا به هضم غذا کمک می کند – ایجاد می شود. انسداد در نتیجۀ سرطان ایجاد می شود.

سرطان پانکراس به ندرت در سنین پایین‌تر از ۴۰ سالگی رخ می‌دهد و بیش از نیمی از موارد آدنوکارسینوم پانکراس افراد بالای ۷۰ سال هستند. عوامل خطر سرطان پانکراس شامل این موارد می‌شوند: استعمال دخانیات، مرض چاقی، دیابت و شرایط ژنتیکی خاص ونادر. حدود %۲۵ درصد موارد این بیماری به خاطر سیگار کشیدن است و ۵–۱۰٪ ناشی از ژن‌های به ارث رسیده هستند. سرطان پانکراس معمولاً به کمک ترکیبی از این روش‌ها تشخیص داده می‌شود: تصویربرداری پزشکی مانند فراصوت یا توموگرافی کامپیوتری، آزمایش خون، و آزمایش نمونه‌های بافت. غربالگری جمعیت عمومی مؤثر تشخیص داده نشده است.

   این سرطان عمدتا افراد بین ۵۰ تا ۸۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در صورتی‌که بیمار، علائمی که نشان‌دهندۀ احتمال ابتلای او به سرطان لوزالمعده است را داشته باشد، پزشک دربارۀ سوابق پزشکی او سؤالاتی را مطرح می‌کند و نیز برای تشخیص، از یک یا چند روش زیر استفاده خواهد کرد:

• معاینۀ فیزیکی (جسمی)

پزشک پوست و چشم‌ها را از لحاظ وجود علائم وجود یرقان (زردی) معاینه می‌کند. همچنین به‌وسیلۀ لمس کردن ناحیۀ شکم وجود هرگونه تغییر در نواحی نزدیک لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا را بررسی خواهد کرد. علاوه بر این، احتمال وجود آسیت (مایع داخل صفاقی – تجمع غیرعادی آب در شکم) نیز توسط پزشک ارزیابی می‌شود.

• تست‌های آزمایشگاهی

ممکن است پزشک نمونه‌هایی از خون، ادرار و مدفوع را از لحاظ وجود بیلی‌روبین (Bilirubin) یا رنگ‌ریزۀ ناشی از تجزیه هموگلوبین و مواد دیگر بررسی کند. بیلی‌روبین ماده‌ای است که از کبد به کیسه صفرا و به روده‌ها منتقل می‌شود. در صورتی‌که مجاری صفراوی مشترک به دلیل وجود تومور مسدود شده باشد بیلی‌روبین نمی‌تواند به‌صورت عادی از این مسیر عبور کند. وجود انسداد باعث می‌شود سطح این ماده در خون، ادرار و مدفوع خیلی بیش‌تر از حد عادی شود. افزایش سطح بیلی‌روبین ممکن است به دلیل وجود سرطان یا مشکلاتی غیر از سرطان رخ دهد.

• سی.تی.اسکن (توموگرافی کامپیوتری)

یک دستگاه اشعه ایکس که به کامپیوتر متصل است مجموعه‌ای از تصاویر حاوی جزئیات را تهیه می‌کند.

• سونوگرافی

دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی که توسط انسان قابل شنیدن نیستند استفاده می‌کند. هنگامی‌که این امواج به اندام‌ها برخورد می‌کنند منعکس می‌شوند و الگوهایی از اکو را تشکیل می‌دهند. این اکو‌ها تصاویری از لوزالمعده و دیگر اندام‌های درون شکم تشکیل می‌دهند. اکوهای ساطع شده از تومور‌ها با اکوهای ساطع شده از اندام‌های سالم تفاوت دارند.

• بیوپسی

در بعضی موارد پزشک نمونه‌ای از بافت را خارج می‌کند. سپس آسیب‌شناس با استفاده از میکروسکوپ وجود هرگونه سلول سرطانی در این بافت را مورد بررسی قرار می‌دهد. نمونه‌برداری به چند روش قابل انجام است. یک روش نمونه‌برداری فرو بردن سوزن درون لوزالمعده برای خارج کردن سلول‌ها است. به این روش آسپیراسیون با سوزن ظریف گفته می‌شود. پزشک برای هدایت سوزن از سونوگرافی یا اشعۀ ایکس استفاده می‌کند. روش دیگر انجام نمونه‌برداری باز کردن شکم در طی عمل جراحی است.

تشخیص سرطان پانکراس

قدم بعد از تشخیص سرطان پانکراس، تعیین مرحلۀ آن است. مرحله بندی روشی است که برای تعیین میزان تهاجم و گسترش سرطان استفاده می شود.

ممکن است پزشک جراح سرطان پانکراس در زمان تشخیص سرطان بتواند درجه آن را نیز تعیین کند. گاهی برای تشخیص مرحله لازم است بیمار آزمایش‌های بیش‌تری انجام دهد. از جمله این آزمایش‌ها می‌توان به آزمایش خون، سی. تی. اسکن، اولتراسونوگرافی، لاپاروسکوپی یا آنژیوگرافی اشاره کرد. نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند مناسب‌ترین نوع درمان برای بیمار را برنامه‌ریزی کند.

گستره مراحل سرطان پانکراس از مرحله I، که پایینترین مرحله است، تا مرحله IV، که در این مرحله سرطان به اندام های دور از پانکراس گسترش یافته است. در کل مراحل پایینتر سرطان کمتر مهاجم هستند و به درمان های کمتری نسبت به مراحل بالا نیاز دارد.

جهت ویزیت و ارتباط بیشتر میتوانید با شماره مطب جناب دکتر علی بخشی تماس حاصل فرمایید.

۰۲۱-۶۶۱۲۶۰۶۵

۰۲۱-۶۶۱۲۶۰۴۴